Kies voor alternatieve waterbronnen

maandag 19 september 2022

Uit diverse onderzoeken is gebleken dat belangrijke watervoerende lagen in Vlaanderen onderhevig zijn aan verdroging. Daarom gebruik je best zo veel mogelijk andere waterbronnen dan diep grondwater. Om welke bronnen gaat het, wie zijn de waterbeheerders en welke acties kan je ondernemen om deze waterbronnen te gebruiken? Door de klimaatverandering zullen periodes van waterschaarste in de toekomst frequenter voorkomen. Enkel met een robuust waterbeleid, gebaseerd op wateropslag, waterbuffering en een duurzaam watergebruik, kunnen we de schade zo veel mogelijk beperken. Naast diep grondwater bestaan er diverse soorten alternatieve waterbronnen. We geven een kort overzicht.

Met hemelwater bedoelen we vooral regen- maar ook dooiwater, sneeuw, hagel en dauw. Kenmerkend voor hemelwater is de lage concentratie aan ballastzouten. Hemelwater heeft een zeer lage elektrische geleidbaarheid (EC). Dat betekent dat je amper rekening moet houden met de weinige minerale elementen die in het water aanwezig zijn.

De kwaliteit van ondiep grondwater is sterk plaatsgebonden en hangt af van de watervoerende laag waar het water wordt gewonnen. Het is minder constant van kwaliteit dan diep grondwater en bevat soms te veel ijzer, zout, ammonium, nitraat, bacteriën en/of gewasbeschermingsmiddelen, zodat een zuivering nodig kan zijn. Ook de hardheid van het water kan te hoog zijn. Ondiep grondwater zit overal, al is de beschikbaarheid sterk afhankelijk van de locatie en het klimaat. DOV (Databank Ondergrond Vlaanderen) maakte daarom een gebruiksvriendelijke handleiding die je inzicht geeft in de kwantiteit én kwaliteit van grondwater.

Water uit be- en onbevaarbare waterlopen

Onder oppervlaktewater verstaan we binnenwateren (water uit grachten, sloten, kanalen en rivieren), met uitzondering van grondwater. Water uit een vijver dat niet gevoed wordt door een beek of een gracht is geen oppervlaktewater, maar wordt gezien als ondiep grondwater. Kwalitatief oppervlaktewater wordt vaak gebruikt voor het vullen van spuittoestellen, weidepompen en irrigatie van teelten.

Wie de waterloop in jouw buurt beheert, hangt af van de categorie. Bevaarbare waterlopen worden beheerd door de Vlaamse Waterweg, onbevaarbare door gemeenten, wateringen, provincies en de Vlaamse Milieumaatschappij. Wil je water onttrekken uit bevaarbare waterlopen, dan heb je voor meer dan 500m³ per jaar een vergunning nodig. Die kun je aan vragen via het e-loket van de Vlaamse Waterweg (zie www.vlaamsewaterweg.be/watercaptatie). De looptijd van zo'n aanvraag duurt gemiddeld 30 dagen. Heb je minder dan 500m³ per jaar nodig, dan volstaat een melding via het e -loket. De goedkeuring van je melding volgt gemiddeld na twee werkdagen. Zowel mobiele als vaste captatiepunten zijn mogelijk. Opgelet, soms wordt een captatie ook tijdelijk verboden. Door de aanhoudende droogte voerde de overheid op 16 juli een ‘Algemeen onttrekkingsverbod voor onbevaarbare waterlopen' in. Dit verbod maakte het voor veel telers moeilijk om nog water van redelijke of goede kwaliteit te vinden. Er worden namelijk geregeld te hoge zoutconcentraties vastgesteld bij water dat zich bevindt in de polder, en ook in gezuiverd afvalwater. Je stuurt het best een melding via het e-loket (tenzij voor weidepompen voor drenking van vee, vullen van spuittoestellen voor gewasbescherming, een aalton van minder dan 10m³ of zonnepompen voor weidevogels en veedrinkpoelen). Binnen twee dagen krijg je het onttrekkingsticket, dat een maand geldig is als er geen captatieverbod is

Andere waterbronnen

Met drainagewater bedoelen we water uit een kunstmatig drainagestelsel peilgestuurde drainage of drainagestelsel onder een foliebassin. De kwaliteit van ondiep drainagewater is niet altijd goed. Het bevat meer schadelijke zouten, nitraten en ijzer dan de diepere watervoerende lagen, vooral na een periode van bemesting.

Diepdrainagewater is vaak afkomstig uit zand- en zandleembodems. Bij diepdrainage wordt een drainagebuis aangelegd tot op een diepte van 4 tot 8 meter ten opzichte van het maaiveld. Met dit systeem kan je - vooral in de droge (zomer) perioden - water winnen in gebieden. waar onvoldoende (grond)water beschikbaar is dat via de klassieke methodes vlot kan worden gewonnen. De chemische en bacteriologische kwaliteit is meestal goed tot zeer goed.

Recirculatiewater is het drainwater of overtollige gietwater bij substraatteelten onder glas, maar het omvat ook het nutriëntrijke spoelwater van filters. De glastuinbouw wordt gestimuleerd om dit water zoveel mogelijk te hergebruiken bij de volgende gietbeurten.
Bepaalde voedingsbedrijven bieden gezuiverd afvalwater aan als alternatief voor toepassingen die geen drinkwaterkwaliteit vereisen. Op www. waterradar.be kan je raadplegen wie dit water aanbiedt in de buurt van je gewenste adres en wat het chloridengehalte is. Voor ze gezuiverd industrieel afvalwater kunnen aanbieden, moeten bedrijven daarvoor de nodige grondstofverklaring hebben. Momenteel wordt dergelijk water publiek aangeboden, bijvoorbeeld door de Avikosite Sappenleen in Poperinge, Agristo in Nazareth en het Exportslachthuis in Tielt.

Bij spaar- of bufferbekkens moet er een verbinding zijn met een nabijgelegen waterloop. Er is niet-productieve investeringssteun met een steunintensiteit van 75% beschikbaar voor de aanleg van een spaar- of bufferbekken. Hier zijn wel enkele voorwaarden aan verbonden.

Onder watervlakken verstaan we vijvers, bezinkingspurten ... die worden ingeschakeld voor watervoorziening. Op www.geopunt.be/kaart vind je wateroppervlakken met een grootte tussen 1,45 m² en 2,4 km². Er zijn diverse provinciale GOG's (gecontroleerde overstromingsgebieden); spaar en bufferbekkens waar je water kan afhalen (en in de winter ook water wordt gebufferd). Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen publieke en private watervlakken; je moet zelf achterhalen of je hier water mag halen.

Leidingwater wordt aangeleverd door de drinkwatermaatschappijen en is hierdoor vrij duur. In sommige regio's is het water te rijk aan natrium en chloride of kalk, waardoor het niet altijd geschikt is als gietwater in de tuinbouw.

Info over de kwaliteit, kwantiteit, meldingen, vergunningen en de kostprijs van de diverse soorten water vind je via onderstaande website van het Waterportaal, een infoloket waar je advies kan krijgen over het totale watermanagement op jouw bedrijf. De focus ligt hierbij op het duurzaam waterbeheer.