Momenteel krijgen we regelmatig vragen binnen bij Viaverda over de grote platworm of Obama nungara. AVBS informeerde hier al eerder over en wij delen deze info graag met jullie. Obama nungara is een grote gevlekte landplatworm uit Zuid-Amerika die zich verspreidt via plantenhandel en de vruchtbaarheid van bodems zou bedreigen. Zweden heeft reeds noodmaatregelen genomen voor de import van planten. 

In 2008 werd Obama nungara voor het eerst in Europa aangetroffen op het Britse eiland Guernsey. Inmiddels is de platworm elders in het Verenigd Koninkrijk gevonden, en ook in Spanje, Frankrijk, Portugal, Italië en Zwitserland.
Obama nungara eet bodemdieren waaronder regenwormen. Daarom vormt deze soort een potentieel indirect risico voor de vruchtbaarheid van de bodem. De platworm is nog niet EU-gereguleerd, maar Obama nungara wordt nu wel meegenomen in de EU-consultatie over uitbreiding van de EU-lijst van invasieve exoten. 
Zweden beschouwt het plantmateriaal uit Europa als risicovol, omdat de platworm reeds op verschillende planten van diverse bedrijven is gevonden. Ze gaan er voorlopig van uit dat alle import besmet kan zijn. Zweden heeft ondertussen noodmaatregelen genomen om de introductie en verspreiding van de platworm tegen te gaan. 

Wat moet je doen?

Sedert begin dit jaar oefent de Zweedse overheid toezicht uit en legt maatregelen op aan bedrijven en operatoren. Daarbij staat samenwerking met de sector voorop, om verdere verspreiding van de platworm te voorkomen. Ze willen komen tot een systeem van zelfmonitoring dat effectief is, maar ook werkbaar voor de sector. Daarom wordt gewerkt met een aantal adviezen en richtlijnen voor iedereen die plantenmateriaal importeert in Zweden.

Bij aankomst moeten de planten gecontroleerd worden. Dit dient te gebeuren in een geïsoleerde ruimte met een betonvloer, of anders op een zeil. Daarbij moet zowel de onderkant van de potten geïnspecteerd worden als de wortelkluit zonder pot. Minstens 15% van de planten (per variëteit) dienen zo bekeken te worden. De Zweedse overheid verwacht dat dit percentage verder in het voorjaar zal moeten toenemen, omdat meer geïnfecteerde zendingen verwacht worden. Omdat de kans op verspreiding via planten met blote wortel nagenoeg nihil is, dienen die niet te worden geïnspecteerd. 

Wanneer een platworm op een partij gevonden wordt, beschouwt men de volledige zending als geïnfecteerd. De importeur dient dit te melden aan de overheid en moet de platwormen vernietigen. Daarbij wordt vooropgesteld dat de volledige partij een warmte- of koudebehandeling moet ondergaan. Dit betekent 24 uur blootstellen aan -2 tot -3°C of 15 minuten aan 38 – 39°C. Wie de platwormen handmatig verwijdert moet beseffen dat deze methode wellicht niet volstaat, omdat vooral de jonge exemplaren en de ei-capsules moeilijk zichtbaar zijn.

Hoe ziet die platworm er uit?

Links: een platworm met ei-capsule. Eerst is die oranje, later verkleurt die naar zwart. Rechts: Jonge platwormen die recent uit de ei-capsule gekomen zijn.

Bekijk de bijgevoegde beelden goed, om te weten of je al dan niet met de gevreesde platworm te maken hebt:

•    glanzend en slijmerig met donkerbruine, grijsbruine, roodbruine bovenkant en wat lichte marmering aan de onderkant (beige kruipzool) met een puntige kop;
•    lengte 5-10 cm, breedte 0,5 cm, plat, kan door aanpassen van de lichaamsvorm door kleine gaten en scheuren heen – ontsnapt gemakkelijk. Slijm kan irriterend zijn voor de huid.
•    De eieren zijn 4-5 mm groot: eerst oranjerood, daarna zwart. Ze zitten in een cocon (de zogenaamde ei-capsule), die meerdere kleine wormen bevat. 
•    De worm legt 1 ei-capsule per keer, maar zal er meerdere leggen gedurende zijn levensduur.

Links: afgezette ei-capsules kleuren na verloop van tijd zwart. Rechts: de onderzijde van de worm is gemarmerd van kleur.

Platwormen bestrijden

Als de importeur platwormen vindt in een levering, dan raadt men aan om de hele partij te behandelen. Dat kan door de platwormen te verwijderen met de hand of door de planten te onderwerpen aan een koude- of warmtebehandeling.
Wie alleen de aangetaste planten behandelt dient de rest van de planten in de partij meerdere keren te onderzoeken. De Zweedse overheid raadt aan om de hele partij te ontsmetten.
De koudebehandeling bestaat er in de planten gedurende minstens 24 uur te bewaren bij -2 tot -3 °C, gemeten in de pot (na te gaan met een thermometer in de pot). Dit dient te gebeuren in een koelcel of diepvries, aangezien de koude buiten niet betrouwbaar is (zeker niet bij ons in België).
Voor de warmtebehandeling dient men de potten in heet water te plaatsen, tot de temperatuur helemaal door de potkluit 38-39 °C bereikt. Na 15 minuten zijn de platworm afgestorven. De Zweedse overheid stelt dat deze methoden voornamelijk getest zijn op de overleving van de platworm, niet op de planten, maar ze gaat er van uit dat de genoemde temperaturen geen schade berokkenen aan de meeste planten. Bij twijfel dient men vooraf te testen op enkele planten.
Wie de platwormen manueel verwijdert, dient de planten te isoleren van andere planten en de controle meerdere keren dagelijks te herhalen. De partij wordt als veilig beschouwd van zodra gedurende twee opeenvolgende dagen geen enkele platworm meer gevonden wordt.

Bron: AVBS