groeiseizoen 2023

Het groeiseizoen 2023 zit er al weer op. De oogst loopt op zijn einde. De laatste percelen worden moeizaam geoogst door de regenval sinds afgelopen week woensdag. Ook het planten in het voorjaar kwam moeizaam op gang. Heel wat percelen werden pas half mei geplant. Hiermee startte het groeiseizoen een drietal weken later dan vorige jaren. Er was een duidelijke gradiënt op te merken waarbij in het oosten van het land twee weken vroeger werd gestart dan in het westen.

Ruim 300 proefrooiingen

Door een uitstekende samenwerking tussen PCA, Inagro, BDB, Pibo Campus en de Vlaamse Overheid in Vlaanderen konden dit jaar weer heel wat praktijkpercelen bemonsterd worden. We kozen dit jaar voor een tweewekelijkse staalname in Fontane, twee proefrooiingen in Challenger en een eindrooiing in Bintje. Bij de vroege rassen bleven PCA en Inagro de grotere rassen Amora en Sinora opvolgen. 
Dankzij de uitwisseling met Fiwap en Carah uit Wallonië konden we een Belgische opbrengst berekenen voor Fontane, Challenger en Bintje. Omwille van het belang van Innovator in Wallonië werden ook van dit bewaarras diverse praktijkpercelen opgevolgd. 

Loofdoding

Bintje en Innovator zijn middenlate bewaarrassen en werden eerder tussen 10 en 20 september geloofdood. Fontane werd hoofdzakelijk tweede helft september voor de eerste keer geloofdood met een gemiddelde van 24 september. Bij Challenger lag de loofdoding nog enkele dagen later. We merken op dat de start van de bespuitingen in Wallonië een weekje vroeger lag dan in Vlaanderen. Dit maakt ook dat de oogst in Wallonië vroeger van start is gegaan. 
De combinatie van een late plantdatum en een kort uitstel van de loofdoding (vooral in Vlaanderen) zorgt ervoor dat het aantal groeidagen voor het gewas het afgelopen groeiseizoen toch een 15-tal dagen korter was dan normaal. 

Groeiverloop (half) vroege rassen 2023

Het vroege ras Amora werd eveneens drie weken later geplant dan gewoonlijk. Ruim de helft van de bemonsterde percelen werden meermaals beregend. Die velden kenden een vlotte groei en ontwikkelden zich vlot in vergelijking met het meerjarig gemiddelde. Percelen die niet werden beregend bleven het hele seizoen flink achter. Zo was er half augustus een zeer groot verschil in de bruto-opbrengst (alle sorteringen en afval) tussen de beregende percelen (49 ton/ha) en de niet-beregende percelen (24 ton/ha). Houden we rekening dat in de praktijk meer dan de helft van de percelen niet beregend worden, dan komen we uit op een eindopbrengst van 32 ton/ha voor Amora. Daarbij bleef de sortering ook heel fijn (vooral zonder beregening). 
Ook Sinora als halfvroeg ras werd extreem laat geplant. Geen enkel bemonsterd perceel werd beregend. Bekeken op aantal groeidagen deed Sinora het behoorlijk goed; op datum bleef de opbrengst flink achterop hinken. Het groeizame weer keerde tijdig terug en dankzij uitstel van de oogst tot eind augustus – begin september haalde dit halfvroege ras toch een zeer gemiddelde bruto opbrengst van 40 ton/ha. 

Zeer vlotte groei late rassen

Ondanks de zeer late plantdatum en een moeilijke maand juni, kenden de late aardappelen vanaf juli een explosieve groei. Dankzij regelmatig regen en gematigde temperaturen bleef het loof lang groen. Vooral in Vlaanderen werd de loofdoding daarom vaker een weekje uitgesteld. De afdoding verliep niet altijd even snel. Dit maakte dat de knolgroei nog eventjes kon doorgaan en de opbrengsten vlot boven de meerjarige gemiddelden uitkwamen. Door een lager knolaantal per struik (door droogte bij knolaanleg) zien we over het algemeen een grove sortering. De vaak explosieve groei zorgde wel voor meer misvormingen en gekloven aardappelen waardoor veel partijen met meer uitval te maken hebben omwille van uitwendige gebreken (misvormd, gekloven, groen, rot). Het optreden van holle knollen wordt hier niet mee gerekend. 
Zo haalde Bintje voor België een bruto-opbrengst van 44 ton/ha. Door de vele misvormde knollen zakt de netto-opbrengst (+35mm zonder afval) naar 36 ton/ha. 76% behoorde tot de grove sortering en alle bemonsterde velden haalden de norm van 60% frietaardappelen.
Innovator haalde eveneens een mooie bruto-opbrengst van maar liefst 47 ton/ha. De hoeveelheid uitval valt mee met een gemiddelde van 2,5 ton/ha. Bijna alle knollen (92%) behoorde tot de +50mm.
De opbrengsten van Fontane lagen in Wallonië en Vlaanderen even hoog met een totale opbrengst van 50 ton/ha. 85% hiervan zat in de grove sortering. Afval door uitwendige gebreken ligt gemiddeld rond 5% wat maar beperkt hoger ligt dan de voorbije jaren. De netto-opbrengst komt voor Fontane zo op 47 ton/ha.
Kijken we uiteindelijk ook nog naar Challenger, dan noteren we een totale opbrengst van 56 ton/ha met zeer gelijklopende resultaten in beide landsdelen. Vaak zien we een iets fijnere sortering voor dit ras omwille van zijn hogere knolaantal. Toch behoort dit jaar ook 82% tot de sortering +50mm. Er werd wel wat meer uitval aangetroffen, waardoor de netto-opbrengst uitkomt op 51 ton/ha.

Opbrengst en sortering bemonsterde percelen in Vlaanderen en Wallonië - groeiseizoen 2023

Meerjarig gemiddelde

Enkel de vroege rassen haalden lagere opbrengsten. Hun groeiseizoen was te kort om de latere plantdatum en de moeilijk groeiomstandigheden in juni goed te maken. Uitsluitend de beregende percelen haalden (zeer) mooie opbrengsten. Halfvroege rassen als Sinora konden wel nog veel inhalen onder andere door de oogst uit te stellen tot latere datum. Hierdoor werden voor dergelijke rassen wel nog ‘normale’ opbrengsten behaald. De late rassen zoals Bintje, Innovator, Fontane en Challenger haalden uiteindelijk hogere opbrengsten waarbij de bruto-opbrengst zo’n 7 ton/ha hoger uitkwam dan het vijfjarig gemiddelde. Vooral Challenger en Innovator deden het zeer goed dit seizoen. 

Opvallend is wel de dalende trend in de opbrengsten. Als we het vijfjarig gemiddelde (2018 – 2022) vergelijken met het tienjarig gemiddelde (2013-2022) dan merken we een verschil op van 5 ton/ha. We worden dan ook meer en meer geconfronteerd met extremere weersomstandigheden met perioden waar het té warm, té droog of té nat is. Dit geeft een weerslag op de opbrengsten van de aardappelen. 

Totale Belgische productie 2023

Bijna 80% van het Belgisch areaal wordt ingenomen door bovenstaande rassen. Houden we rekening met de opbrengsten +35mm (met afval) uit al de proefrooiingen verspreid over Belgische bodem en maken we een voorzichtige inschatting van de opbrengsten van de andere rassen (Markies, Alegria, Charlotte, …) dan komen we uit op een totale productie van 4,64 miljoen ton aardappelen. Hiermee komen we ongeveer een half miljoen ton aardappelen hoger uit dan de afgelopen vijf jaar. Let wel dat er meer uitval onder de vorm van misvormingen en kloven wordt aangetroffen en dat er daarnaast ook heel wat holle knollen zijn (zeker bij heel grove partijen). 
 

De opvolging van praktijkpercelen in Vlaanderen gebeurt in kader van het Landbouwcentrum Aardappelen gefinancierd door de Vlaamse Overheid.