Alternaria aanpakken met kennis van zaken

woensdag 24 augustus 2022

Een goede timing van behandelen is aangepast aan de werkelijke ziektedruk

ONDERZOEK

Door middel van monitoring van praktijkpercelen, veldproeven, labo- en serreproeven en tal van analyses in de voorbije jaren is een beter inzicht verkregen in het optreden van Alternaria in Vlaanderen. Daarmee kunnen we de ziekte en het risico beter inschatten, en bestaande vuistregels aanpassen om te komen tot een efficiëntere bestrijding. Het doel van dit meerjarig onderzoek bestaat erin om alle verworven kennis aan te wenden in een beslissingsondersteunend adviessysteem, dat rekening houdt met weersomstandigheden, ziektedruk, gewaskenmerken en eigenschappen van fungiciden - zoals dit voor de aardappelplaag reeds gebeurt.

Enkele belangrijke conclusies voor de praktijk:

Alternaria is een ziekte van de afrijpingsfase
eerdere ‘Alternaria-achtige’ vlekken hebben vaak een andere oorzaak, of geven geen aanleiding tot een epidemische ontwikkeling zolang de afrijping niet ingezet is - de fysiologische weerstand van het gewas is minstens zo belangrijk als de juiste opeenvolging van gunstige weersomstandigheden
Het gemiddeld niveau van aantasting op de meeste percelen en de meeste jaren is (zeer) laag en heeft dan geen invloed op opbrengst en sortering;
niettemin, en ondanks de trage verspreiding van de ziekte, kunnen bladvlekken snel toenemen en een gezond blad vernielen binnen 8 tot 10 dagen
Er zijn heel veel mutaties aanwezig bij de schimmel, met sterk verminderde gevoeligheid voor strobilurine- en gelijkaardige fungiciden
de middelenkeuze moet erop gericht zijn om het aandeel van deze mutaties binnen de perken te houden én een goede controle te bekomen

ZIEKTECYCLUS
Alternaria solani is een schimmel met een vergelijkbare ziektecyclus als de aardappelziekte, Phytophthora infestans: de sporen van de schimmel worden verspreid en komen op een blad terecht, waar ze eventueel kunnen kiemen en infecteren, hetgeen leidt tot een vlek waarop nieuwe sporen gevormd worden, die op hun beurt een nieuwe cyclus kunnen starten.
Voor de beginaantasting zijn voldoende initiële sporen nodig. Sporen en (vooral) schimmeldraden van Alternaria overleven op gewasresten en organisch materiaal, zodat de voorgeschiedenis van het perceel eveneens van belang is. Een ruimere rotatie van aardappelen leidt tot een lagere ziektedruk op het perceel.

Voldoende vocht (vooral in de vorm van bladnat) bij een relatief hoge temperatuur speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de ziekte. Op het blad worden donkerbruine, hoekig afgelijnde vlekjes gevormd met vaak concentrische ringen in. Op deze vlekken ontwikkelen zich sporen die vooral door de wind loskomen en verspreid worden. Verreweg de meeste sporen worden gevormd op verouderend en afstervend gewas, een gewas dat dan ook nog eens gevoeliger is voor infectie, waardoor de invloed van de afrijping op de ziekte extra versterkt wordt.
Infectie van knollen kan enkel gebeuren via wonden die bij oogst en inschuren worden veroorzaakt, bv. bij onvoldoende velvaste knollen, (te) droge grond met harde kluiten, en ruwe rooiomstandigheden.

AFRIJPINGSZIEKTE
Naast de weersomstandigheden speelt de toestand van het gewas een belangrijke rol. In een normaal groeiend aardappelgewas, dat nog niet aan afrijping toe is, krijgen aantastingen van Alternaria in ons klimaat weinig of geen kansen. Deze ‘fysiologische weerstand’ van het gewas neemt sterk af tijdens de afrijping, en in deze fase is een epidemische ontwikkeling van de ziekte mogelijk.

ADVIEZEN
Om deze ziekte met meer kennis van zaken preventief aan te pakken, werd een ziektemodel ontwikkeld waarin – naast weersgegevens – ook gewasfactoren een rol spelen, zoals afrijping of stress, en de lengte van de rotatie. Dit model berekent en voorspelt de infectiekansen voor de schimmel en het aantal vlekken dat gevormd kan worden tijdens het seizoen in onbeschermd gewas.
Op basis van dit ziektemodel, en terugblikkend op de talrijke waarnemingen in de voorbije 9 seizoenen, zouden zo 0 of 1 (bv. 2013, 2021) tot 3 of 4 specifieke alternaria-behandelingen (2014) geadviseerd worden, en dit vanaf ten vroegste 21 juli (in 2014) of 30 augustus (in 2013), of zelfs helemaal niet.

FUNGICIDEN
Monitoring van A. solani in Vlaanderen toont aan dat tot 70% van de isolaten een mutatie hebben die leidt tot een sterk verminderde gevoeligheid voor o.a. strobilurines (azoxystrobine, pyraclostrobine, ..) en fungiciden met een gelijkaardige werkingswijze (famoxadone, fenamidone). Ook bij sommige SDHI-fungiciden (a.s. boscalid in Terminett) leiden verschillende mutaties tot een sterk verminderd effect van de bestrijding.

Een strategie om deze resistenties niet verder te doen toenemen is dus noodzaak geworden:

afwisselen van middelen met een verschillende werkingswijze
respecteer het maximum aantal toegelaten bespuitingen, erkende dosis(*) en interval
(*) dosisverhoging heeft géén effect op de werkzaamheid in geval van mutante isolaten

Wat betreft de afwisseling van werkingswijze kunnen twee groepen onderscheiden worden:

Specifiek tegen Alternaria, geen resistentie gekend maar wel kwetsbaar voor de ontwikkeling ervan (bij té eenzijdig gebruik!), zeer goede werking:
actieve stof difenoconazool (Carial Star e.a., Narita, Alternet), Dagonis (+ fluxapyroxad) of Recital (a.s. fluopyram + prothioconazool), Belanty (Dynergy, Velary): a.s. mefentrifluconazool
Specifiek tegen Alternaria, uitstekende werking maar grote kans op minder resultaat door het optreden van mutaties met sterk verminderde gevoeligheid:
Amistar, Terminett, Cabrio Duo, Vendetta.