Sensibiliseringscampagne rond bemesting en waterkwaliteit
De waterkwaliteit in Vlaanderen verbetert stilaan, onder meer dankzij maatregelen en inspanningen van de landbouwers. Onder het motto ‘Het steekt wel nauw’ hebben we in dit artikel aandacht voor verontreinigingen die soms over het hoofd gezien worden, zoals incidentele of structurele lozing van erfsappen of waswater. Van de VMM krijg je tips om te voorkomen dat erfsappen, bijvoorbeeld van een maïssilo, in een waterloop terechtkomen. Inagro legt je uit hoe je waswater kunt hergebruiken.
Wat zijn erfsappen
Erfsappen is een verzamelnaam voor vloeistoffen die ontstaan bij activiteiten op een erf. Dat zijn onder andere silosappen die vrijkomen bij de opslag van maïs of andere (voeder)gewassen, maar ook regenwater dat afstroomt van de kuilplaat of van het erf en dat vervuild kan zijn met mestresten, melkresten, gemorst voeder, organisch biologisch afval of zelfs gewasbeschermingsmiddelen en brandstoffen.
Foto: Regenwater dat afstroomt van de kuilplaat
Foto: Silosappen die vrijkomen bij de opslag van maïs of andere (voeder)gewassen
Foto: Lekkende opslag drainwater
Afvloei of lozing van deze erfsappen lijkt misschien kleinschalig en onbelangrijk, maar door de hoge concentratie aan nutriënten of andere verontreinigende stoffen, kan een klein volume een grote impact hebben op de waterkwaliteit wanneer het in een waterloop terechtkomt of in de bodem infiltreert. Zo kan het onverdunde sap uit een maïssleufsilo drieduizend keer meer organische stof bevatten dan wat goed is voor een waterloop. Door te voorkomen dat mest en silovloeistoffen gemorst worden of dat verontreinigd water van je erf in de waterloop stroomt, vermijd je dat die erfsappen een impact hebben op de waterkwaliteit. In het kadertje vind je praktische tips.
Hoe vermijd je dat erfsappen een waterloop vervuilen?
- Hou de verhardingen proper.
- Dek voedersilo’s goed af.
- Vermijd lekken en verliezen uit silo’s.
- Vang mestsappen van vaste mestopslag op in een opslagput/gierkelder.
- Vang verontreinigd/nutriëntenrijk water dat van je erf afstroomt op in een reservoir zonder aansluiting naar een waterloop of een gracht. Nutriëntenrijk water uit het reservoir kan je uitrijden op het land, rekening houdend met de mestwetgeving.
- Vang regenwater van de daken op. Je kan het goed hergebruiken. Vermijd dat regenwater van de daken op vervuilde verhardingen terechtkomt.
Waswater op groentebedrijven
Water hergebruiken
Groentebedrijven hebben heel wat water nodig voor irrigatie, gewasbescherming, het wassen van groenten en het schoonmaken van bedrijfsruimten. Het is niet altijd evident om voor al deze doeleinden voldoende water beschikbaar te hebben. Wist je dat er tot 1200 m³ water nodig is om 1 hectare prei marktklaar te maken? Gelukkig voor het milieu en de portemonnee wordt er heel wat water hergebruikt. Zo kan je tot 98% van het waswater besparen!
Vooraleer waswater hergebruikt kan worden, moet het een aantal behandelingen ondergaan, want er zitten wortel- en plantenresten in, maar ook aardedeeltjes en opgelost organisch materiaal. Die stoffen moet je eerst eruit halen.
Preiwaswater hergebruiken gebeurt meestal in drie stappen:
- de wortel- en plantenresten afscheiden,
- de aardedeeltjes laten bezinken,
- zwevende en opgeloste organische vervuiling wegzuiveren.
Foto: Zeefplaat scheidt plantenresten en waswater.
Foto: Bezinkbekken, aardedeeltjes laten bezinken.
Wortel- en plantenresten afscheiden
Om waswater zo lang mogelijk (geurloos) te kunnen hergebruiken, moet je de wortel- en plantenresten na de preipeller zo snel mogelijk afscheiden van het waswater. Als de preiresten te lang in contact blijven met het waswater, dan komen door het rottingsproces heel wat nutriënten (stikstof en fosfor) vrij en begint het waswater te stinken.
Preiresten snel afscheiden, kan op twee manieren gebeuren. De goedkoopste manier is met een roestvrij stalen rooster/zeefplaat bovenop een afvoergoot. Het rooster, met mazen van 1 mm diameter, ligt in het bovenste gedeelte van de afvoergoot onder de preipeller en houdt de preiresten tegen. Met een mestschuif trek je het preiafval over het rooster naar buiten. Als de mestschuif het afval naar rechts duwt, is de stroomrichting van het waswater het best naar links, want dan is het contact tussen het waswater en de preiresten zo kort mogelijk en krijgt het rottingsproces zo weinig mogelijk kansen. Lukt het niet om in jouw bedrijf zo’n roestvrij stalen rooster te installeren, dan kan een bovengrondse zeefbocht een oplossing bieden. Dat is wel een stuk duurder en er is een extra pomp nodig.
Aardedeeltjes laten bezinken
Nadat wortel- en preiresten afgescheiden werden van het waswater, stroomt het naar een bezinkingsbekken. Daar kunnen de zand- en leemdeeltjes bezinken. Als een goot het waswater verdeelt, wordt de stroomsnelheid gebroken. Op het einde van het bekken staat een muurtje. Als het waswater over dat muurtje stroomt, komt het terecht in een oppompbekken. Vandaaruit kan het water hergebruikt worden.
De lengte van het bekken moet aangepast zijn aan het pompdebiet en dus aan de stroomsnelheid van het water. Ook de gewenste ruimfrequentie per ‘wasseizoen’ en de hieraan gekoppelde slibhoeveelheid bepalen mee hoe lang het bekken moet zijn. Met die gegevens kan je een bezinkingsbekken berekenen op maat van jouw bedrijf.
Zwevende en opgeloste organische belasting wegzuiveren
Als er toch organische belasting in het waswater terechtkomt, kan er een onaangename geur ontstaan. Om de organische belasting (en de bijbehorende geurhinder) te verminderen, pomp je het best het water af en toe rond als er langere tijd niet gewassen wordt. Dat kan je doen door met een circulatiepompje water uit het oppompbekken te pompen en via de goot weer naar het bezinkingsbekken te brengen. Door de stroming komt er zuurstof in het water. Is de geurhinder te hardnekkig, dan kan je het water ook nog over een lavafilter sturen.
Naspoelen
Wie prei levert aan de veiling onder GlobalGAP, moet die met drinkbaar water naspoelen vooraleer hij die in veilingkisten legt.
Erfsappen uit prei(-afval)hopen
Op de meeste bedrijven worden preiresten met een mestschuif van onder de preipeller op een afvalhoop getrokken – een ideale broedplaats voor (ongewenste) erfsappen. Het is belangrijk dat je die afvalhoop zo vaak mogelijk afvoert naar het ‘preiveld van herkomst’. Zorg er zeker voor dat er geen sappen uit de hoop in het hergebruikbekken terechtkomen. Anders is de geurhinder niet meer onder controle te houden.
Auteurs: Dominique Huits en Sabien Pollet (Inagro), Jan Coppens en Stijn Overloop (VMM)
Meer info